Η κρίση είναι…κρησάρα

«Η κατάθλιψη είναι γυναίκεια υπόθεση, η αυτοκτονία, στις μέρες μας, αντρική»
Ξεκαθαρίζοντας αυτή τη στοίβα, τη γεμάτη «μελλοχρήσιμα» χαρτάκια με τηλέφωνα που φωλιάζει στο πλάι ακόμα και του πιο νοικοκυρεμένου γραφείου, έπεσα πάνω στις σημειώσεις από ένα εξαιρετικό σεμινάριο ψυχολογίας με την καθηγήτρια του Παντείου, Φωτεινή Τσαλίκογλου, που είχα την τύχη να κάνω το Νοέμβριο του 2011, στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο.
Η κρίση δεν είχε βαθύνει τότε ακόμα τόσο πολύ. Δεν είχε περάσει ακόμα εγκάρσια το δρεπάνι μιας αδιέξοδης πολιτικής που θέρισε σταδιακά εργασιακά δικαιώματα, κοινωνικά κεκτημένα, παροχές, μισθούς, όνειρα και αξιοπρέπειες.

«Οι άνθρωποι δεν προλαβαίνουν να αναπτύξουν προστατευτικούς μηχανισμούς απέναντι στην αλλαγή του καταναλωτικού ήθους», διαβάζω στις σημειώσεις μου από τις διαλέξεις της καθηγήτριας.

Αναρωτιέμαι, όλα αυτά τα χρόνια πόσο διέτρεξε η κρίση τις ανθρώπινες σχέσεις; Πόσοι έρωτες εξανεμίστηκαν γιατί δεν άντεξαν χωρίς Σαββατοκύριακα σε πέτρινα αρχοντικά, χωρίς αυθόρμητα δώρα σε κουτιά κοσμηματοπωλείου, χωρίς εισιτήρια για ταξίδια μακρινά, χωρίς γεμάτα βιβλιάρια καταθέσεων.  Πόσες υποσχέσεις αγάπης δεν έγιναν κονιορτός μπροστά στο σκυμμένο κεφάλι πάνω σε λογαριασμούς, στη μετρημένη βενζίνη για τις αναγκαίες διαδρομές σπίτι-δουλειά (αν υπάρχει πια κι αυτή), στο χέρι που αφήνει το ακριβό προϊόν πίσω στο ράφι του σούπερ μάρκετ «γιατί δε μας παίρνει».

Πόση απελπισία δε σκούριασε άλλοτε ζεστές αγκαλιές κι έδιωξε μακριά αγαπημένους ανθρώπους;

Πόσες φιλίες ξέφτισαν γιατί για χρόνια μοιράζονταν γεμάτα τραπέζια σε ταβέρνες και εκδρομές αλλά στην απόγνωση της ανεργίας, της απληρωσιάς και της απόλυσης, ο φίλος προτίμησε το αδιάβροχο καταφύγιο της αδιαφορίας και ενός ευχετικού «έχει ο Θεός».

Η κρίση είναι οδύνη για την επιβίωση, αλλά είναι και το πιο μεγάλο κόσκινο των σχέσεων. Δυο γενιές πίσω, οι άνθρωποι έλεγαν ότι στην Κατοχή συνέβησαν οι μεγαλύτεροι έρωτες και οι πιο γεροί γάμοι. Ίσως γιατί όταν δεν έχεις πια να προσφέρεις τίποτα, ούτε περιμένεις να πάρεις τίποτα υλικό, η μόνη ανταλλαγή είναι η καρδιά. Είναι το περίσσευμα ψυχής, συναισθημάτων και υπομονής, που σε οριακές καταστάσεις δεν αντικαθίσταται από δώρα σε ιλουστρουσιόν σακούλες. Είναι το τηλέφωνο του φίλου που θα ακούσει, θα συμπαρασταθεί, θα δανείσει.

Σκέφτομαι πολλές φορές ότι σε εποχές ευδαιμονίας (έστω και κίβδηλης, αυτό είναι άλλο κεφάλαιο) λίγες σχέσεις – κάθε είδους: ερωτικές, φιλικές, συγγενικές- θα άντεχαν στα στενά όρια ενός σαλονιού, ενός καναπέ, ενός μπαλκονιού το καλοκαίρι, χωρίς την υπόσχεση βόλτας, εστιατορίων, καλογυαλισμένων αυτοκινήτων και ακριβών διακοπών. Λένε πως η οικονομία αλλάζει τη δομή της κοινωνίας. Ίσως στον μικρόκοσμο του καθένα, η ριζικη ανατροπή της καθημερινότητας όπως ήταν μέχρι πριν πέντε χρόνια , είναι μια ευκαιρία να σκεφτεί ότι τελικά οι αληθινές σχέσεις δεν κοστολογούνται σε ρευστό…